วันอาทิตย์ที่ 9 กรกฎาคม พ.ศ. 2560

เรื่องที่03 การตีมีดอรัญญิก

           การตีมีดอรัญญิกเป็นวัฒนธรรมของชาวท่าเรือที่สำคัญยิ่ง ได้ปฏิบัติมา จนกลายเป็นสิ่งขึ้นชื่อของชาว อำเภอท่าเรือ การตีมีดถือว่ามีความโด่งดังมายาวนาน ตั้งแต่ในอดีตจนมาถึงปัจจุบัน
มีความเป็นมายาวนาน ตั้งแต่กรุงรัตนโกสินทร์ จากชาวเวียงจันทร์ ประเทศลาว ที่ได้ถูกกวาดต้อนมาในสมัยเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึก ซึ่งก็ได้เข้ามาอยู่เมืองไทยมาเนิ่นนานแล้ว และได้พระราชทานบรรดาศักดิ์ชาวเวียงจันทน์กลุ่มนี้ให้เป็น ขุนนราบริรักษ์ ซึ่งชาวเวียงจันทน์กลุ่มนี้มีฝีมือทางช่าง ได้แก่ ช่างทองกับช่างเหล็ก แต่ก็ได้เลิกอาชีพช่างทองไป จนเหลือแต่การตีมีดอย่างเดียว ประกอบกับภูมิประเทศบริเวณนี้เป็นอู่ข้าวอู่น้ำ มีดงไม้ไผ่หนาเเน่น เลยนำไม้ไผ่มาใช้เป็นองค์ประกอบในการทำมีด คือ นำมาเป็นเชื้อเพลิงในเตาเผาเหล็ก เพราะถ่านไม้ไผ่ให้ความร้อนสูงกว่าไม้ชนิดอื่น และนำลำต้นไปทำด้ามพะเนิน ด้ามค้อน เเละ ด้ามมีด ในสมัยรัชกาลที่ 3 เจ้าอนุวงศ์เวียงจันทน์เสด็จมาถวายพระเพลิงพระบรมศพ รัชกาลที่ 2 และได้มาขอให้ชาวเวียงจันทน์กลับประเทศ แต่พวกเขาไม่กลับ จึงได้สร้างชื่อเสียงวิชาการตีมีดในเมืองไทยต่อไป
           สาเหตุที่ได้ชื่อว่ามีดอรัญญิก เป็นเพราะสมัยโบราณ มีโรงบ่อนที่บ้านอรัญญิก ที่อำเภอ ท่าเรือ จังหวัด อยุธยา ชาวบ้านได้นำมีดไปขายที่แห่งนี้ คนที่ซื้อไปก็บอกต่อๆกันว่ามีด อรัญญิกมีคุณภาพดี แข็งแรงคงทน บางชนิดใช้ได้นานตลอดชั่วอายุคน และยังสวยงามปราณีต รวมถึงมีการทำพิธีสวดโองการเชิญเทพเจ้าเป็นธรรมเนียมปฏิบัติสืบต่อกันมาอยู่คู่กับการทำมีดอรัญญิก ในปัจจุบันก็ยังคงนำมีดอรัญญิกมาใช้ในการประกอบอาชีพกันอยู่ เพราะเป็นมีดที่มีชื่อเสียงมีความแข็งแรงคงทน ควรค่าแก่การรักษาให้คงอยู่ต่อไป

วิธีการและขั้นตอนการตีมีดอรัญญิก

เตรียมการตีมีด มีปัจจัยที่สำคัญ 3 ประการ คือ
เตรียมคน : ต้องใช้คน 3-4 คนขึ้นไป โดยเฉพาะ การตีมีดในขั้นตอนที่ 1 (การหลาบ) ต้องใช้คนที่มีพละกำลัง ร่างกายแข็งแกร่ง ตลอดจนต้องมีความสามัคคี และประสบการณ์ เป็นอย่างมาก
เตรียมอุปกรณ์ : เป็นอุปกรณ์ และเครื่องมือเครื่องใช้ สำหรับช่างตีเหล็ก หรือช่างตีมีดโดยเฉพาะ เช่น ทั่ง ค้อน พะเนิน คีม สูบลม เตาเผาเหล็ก ตะไบ เหล็กขูด เหล็กไช รางน้ำชุบมีด เขื่อนตัดเหล็ก ขอไฟ หินหยาบ-ละเอียด ทั่งขอ เถาวัลย์เปรียง หลักสี่ (ปากกา) กบ และเลื่อย เป็นต้น
เตรียมวัตถุดิบ : วัสดุที่สำคัญในการตีมีดเป็นอันดับแรกได้แก่ เหล็กกล้า ที่ต้องใช้ความชำนาญในการดูสีของเหล็กขณะชุบ ซึ่งเป็นภูมิปัญญาอย่างหนึ่งสำหรับช่างตีมีดอันดับต่อไปคือ ถ่านไม้ไผ่ ซึ่งจะเป็นถ่านที่มีประสิทธิภาพสูงในการเผาเหล็ก ต่างจากถ่านจากไม้ทั่ว ๆ ไป และอันดับสุดท้ายคือ ไม้ที่ใช้ทำด้ามมีด ซึ่งวัสดุดังกล่าวข้างต้น จะมีผู้นำมาจำหน่ายในชุมชนแหล่งผลิตมีดเลย

มีดอรัญญิกมีขั้นตอนในการทำ 10 ขั้นตอน ดังนี้

1. ตัดเหล็กให้ได้ขนาดตามความต้องการ เผาไฟให้แดงแล้วนำออกมาจากเตาให้คนสามคนใช้พะเนินตีจนได้รูปหุ่น หรือกูน (ชาวบ้านเรียกว่าการ หลาบเหล็ก)


2. เมื่อได้หุ่นหรือกูนมีดแล้ว นำเอาเข้าเตาเผาไฟอีกครั้งหนึ่ง แล้วใช้คน คนเดียวตีด้วยค้อนเพื่อขึ้นรูปมีดให้ได้ตามความต้องการ (ชาวบ้านเรียกว่าการ ซ้ำ” )


3. เมื่อซ้ำได้รูปมีดแล้ว ทิ้งไว้ให้เย็น แล้วใช้ค้อนตีจนเนื้อเหล็กเรียบเป็นมันเพื่อให้เนื้อเหล็กเหนียวแน่น คมบาง ตัวมีดตรง (ชาวบ้านเรียกว่าการ ลำเรียบ หรือ ไห่”)

4. เมื่อไห่ได้รูปมีดพอสมควรแล้ว นำมาแต่งด้วยตะไบ เพื่อให้ได้รูปเล่มสวยงามขึ้น (เรียกว่าการ แต่ง” )


5. เมื่อแต่งด้วยตะไบได้รูปแล้ว นำมาขูดคมให้บางโดยใช้เหล็กขูด เพื่อทำให้ตัวมีดขาวและบาง (เรียกว่าการ ขูด”)

6. เมื่อขูดได้คมบางพอสมควรแล้ว ใช้ตะไบหยาบและตะไบละเอียดโสกตามตัวมีด เพื่อให้ตัวมีดขาวเรียบร้อย และคมจะบางยิ่งขึ้น (เรียกว่าการ โสก” )


7. เมื่อโสกเรียบร้อยแล้วนำมาพานคม โดยใช้ตะไบละเอียดพานขวางของคมมีดเพื่อให้คมมีดบางเฉียบ (เรียกว่าการ พานคมมีด” )

8. เมื่อพานคมแล้วก็นามาชุบ การชุบเป็นเรื่องสำคัญมาก ช่างต้องมีความชำนาญเป็นพิเศษ โดยนำเข้าเผาไฟในเตาเพื่อให้คมแดงตามความต้องการว่าเผาขนาดไหนจึงจะเหมาะสมกับความกล้า แล้วชุบกับน้ำ คมของมีดจะกล้าแข็งไม่อ่อนและไม่บิ่น

9. เมื่อชุบแล้วนำมา ฝน หรือลับ โดยใช้หินหยาบ และหินละเอียด ให้คมได้ที่สมัยนี้ใช้หินกากเพชร (เรียกว่าการ ลับคม” )

10. เมื่อฝนหรือลับคมได้ที่แล้ว จึงนำมาเข้าด้ามมีด แล้วใช้น้ำมันทาตัวมีดเพื่อกันสนิม เป็นเสร็จสิ้นขั้นตอนการทำมีด




สามารถอ่านข้อมูลการสัมภาษณ์บุคคลผู้ผลิตและจัดจำหน่ายมีดอรัญญิกจริงๆ เพิ่มเตืมได้ที่หน้าเว็บ interview หรือ https://lifenakornluang.blogspot.com/p/interview.html


อ้างอิง
มีดอรัญญิก. 9 กรกฎาคม, 2560,: https://travel.mthai.com/blog/97749.html





ไม่มีความคิดเห็น:

แสดงความคิดเห็น